Wat zijn kenmerken van een psychologisch (on)veilig team? 

Het thema psychologische veiligheid is veel in het nieuws van de dag. Denk aan de recente nieuwsberichten van DWDD - Matthijs van Nieuwkerk, Arib als Kamervoorzitter of Elon Musk met de overname van Twitter. Het is dus een hot thema en veel leidinggevenden willen weten hoe het zit in hun bedrijf en/of team. Er wordt al decennia onderzoek gedaan naar deze term en een bekende onderzoekster is Amy C. Edmondson. Haar definitie is voor mij het meest duidelijk voor wat psychologische veiligheid is:

"Psychologische veiligheid is in ruime zin te definiëren als een klimaat waarin mensen zich op hun gemak voelen als ze zich uiten en zichzelf zijn."

Heel concreet betekent dat als collega's psychologische veiligheid op hun werk ervaren, ze hun zorgen en fouten durven te delen, zonder angst dat er (negatieve) consequenties zullen zijn. Er is een sprake van een hoog vertrouwen in zichzelf en de ander waardoor ze zich altijd uitspreken en vragen durven te stellen. Ben je benieuwd naar wat psychologische veiligheid precies is, klik dan hier.  

In deze blog neem ik je mee in een aantal kenmerken van een psychologisch (on)veilig team. De behandelde kenmerken zijn overkoepelend en gelden voor elk team ongeacht de werksituatie of het type bedrijf. 

2 kenmerken van een psychologisch onveilig team

Laten we starten met datgene dat we juist willen voorkomen: de kenmerken van een psychologisch onveilig team. Stel je voor dat je als een vlieg op de muur bent tijdens een vergadering van een onveilig team. Wat zie je dan gebeuren? En nog belangrijker: wat zie je niet gebeuren? Hieronder een BINGO kaart voor onveilige teams. Hoeveel kun jij er afstrepen? Welke herken je in je eigen team of van vroeger? 

En nee, als er een collega te laat komt betekent dat niet automatisch dat het een psychisch onveilig team is. En ja, als er weinig gezegd wordt of als er mensen stil zijn, dan vind ik dat een teken aan de wand. Ook als mensen op hun laptop zitten of met hun telefoon bezig zijn. De conclusie hoeft niet gelijk te zijn dat er in jouw team sprake is van weinig psychologische veiligheid. Er kan ook uitkomen dat de vergaderingen niet productief zijn. Of dat de verkeerde mensen er zitten. Wat zijn 2 kenmerken van een psychisch onveilig team? 

Kenmerk 1: Zwijgen - stil zijn

Hans van der Loo en Joriene Beks schrijven in hun boek over psychologische veiligheid dat van de Nederlandse werknemers 69% aangeeft, zijn mening niet vrijuit te kunnen geven. De angst om te zeggen wat je ziet, wat je vindt, wat je ervaart, wat je voelt is groot. Te groot. De werkomgeving voelt te onveilig om in alle vrijmoedigheid te zeggen wat er in je omgaat. Heb je een team die stil is en waar er veel gezwegen, dan weet je zeker dat er werk aan de winkel is. Als collega's onderling elkaar geen feedback geven of aanspreken op onprofessioneel gedrag... dan voelen deze mensen zich niet veilig genoeg in het team. Wat je vaak ook ziet in teams waar het psychologisch niet veilig genoeg is, is dat de mensen niet eerlijk durven te zijn over hun gevoelens en daarmee ook niet hun mening delen. 

Kenmerk 2: Leven in een eigen wereldje

Het gevolg van kenmerk 1: zwijgen - stil zijn, is dat mensen in hun eigen wereldje leven en niet meer actief betrokken zijn. Zodra je ergens actief betrokken bent en meedoet dan ben je ook kwetsbaarder dan als je stil blijft zitten en met andere dingen bezig bent. Wat je vaak ziet is dat mensen dan op hun telefoon bezig zijn of hun mail aan het opschonen zijn. Zeker, je mail bijwerken is een nuttige klus, maar niet eentje die je moet doen tijdens een vergadering of tijdens een moment met collega's. Ook een onderonsje hebben met een ander om wat te delen is een vorm van je onveilig voelen. Waarom? Ik heb een wedervraag: wat maakt dat je het wel met die ene collega durft te delen en niet met de hele groep? Zodra je het met de hele groep gaat delen, voelt en is het weer kwetsbaarder en dus vraagt dat meer veiligheid om het daadwerkelijk te delen. 

2 kenmerken van een psychologisch veilig team

Tijd om naar het gewenste doel te gaan: een psychologisch veilig team. Wat zijn de kenmerken van zo'n veilig team? Hieronder een BINGO kaart voor psychologische veilige teams. Hoeveel kun jij er afstrepen? Welke herken je in je eigen team of van vroeger? 

Ik besef mij heel goed dat er teams zijn waarin meningen gedeeld worden, de doelen afgebakend zijn en fouten gedeeld worden... en er toch geen sprake is van psychologische veiligheid. Iemand kan zijn mening delen en je een heel naar gevoel geven.. of de manier waarop moeilijke thema's behandeld worden zegt veel over de veiligheid die er wel of niet is. Toch zijn dit wel dingen die horen bij een psychisch veilig team. Laten we kijken naar 2 kenmerken die passen bij zo'n goed functionerend en veilig team. 

Kenmerk 1: een hoge standaard! 

Een belangrijk misverstand over psychologische veiligheid is dat mensen denken dat er er in teams met hoge psychologische veiligheid, eindeloos gepraat wordt met elkaar over gevoelens en gedachtes. Of dat alles maar goed gepraat wordt. Door psychologische veiligheid wordt er juist een omgeving gecreëerd waarin de teamleden eerlijke feedback durven te geven én te ontvangen. Amy C. Edmondson schrijft in haar boek hierover:

"Psychologische veiligheid leidt er feitelijk toe dat er ambitieuze doelen worden gesteld en dat er hard aan wordt gewerkt om die te bereiken. Psychologische veiligheid vormt het podium voor een eerlijkere, uitdagendere, meer op samenwerking berustende en daarmee ook effectievere werkomgeving." 

Een veilig team zie je, als het goed is, flinke discussies voeren en nemen collega's een duidelijk standpunt in. Er wordt gesproken over de verschillende invalshoeken en flink gebrainstormd over wat de mogelijkheden zijn om de doelen te bereiken. 

Kenmerk 2: er wordt veel gedeeld. 

Een belangrijk kenmerk binnen een gezond en veilig team is dat er veel gedeeld wordt en alles met betrekking tot het doel.

• Fouten worden gedeeld om de waardevolle lessen die er in zitten te leren en de volgende keer te voorkomen.
• Zorgen worden geuit, omdat men betrokken is op het team, de organisatie en/of het doel. Deze zorgen worden dan serieus genomen en als het nodig is dan wordt er actie ondernomen. 
• Meningen worden gedeeld. Iedereen heeft een eigen mening en durft deze ook te delen in dit team, ook als de mening 180 graden anders is dan de 5 meningen die hiervoor al gedeeld zijn. Elke mening doet er toe en is het waard om gehoord en serieus genomen te worden. 
• Kennis wordt gedeeld. Je hebt een gezamenlijk doel + belang. Je bent niet individueel bezig, maar je hebt oog voor elkaar. De kennis die jij hebt, is van belang voor de ander. De kennis die je collega heeft, kan jou weer goed verder helpen. 

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 

Wil jij werken aan psychologische veiligheid als leider? Wil je weten hoe jij er voor staat met jouw team? Meld je dan nu aan voor de gratis masterclass! Klik op de foto hieronder voor meer informatie.