Pesten op het werk. Niet in jouw team... toch?

Daar zat ik. Heerlijk op de bank te lezen voor mijn opleiding (Transactionele Analyse in de werkpraktijk - leiderschap & organisatie-ontwikkeling). Terwijl ik daar in alle rust op de bank zat te lezen, kwam de volgende zin recht in mijn hart: Pesten op het werk komt veel vaker voor dan je beseft. Ik ging weer even terug naar mijn tijd als afdelingsleider binnen het Voortgezet Onderwijs. Eén van de lastigste dingen vond ik toch het pestgedrag en meidenvenijn. Ik voelde (en voel dat nog steeds rondom dit thema bij pubers) zo'n onmacht en er zijn gevallen geweest waarin ik niet in staat was om het tij te keren. Het geeft mij nog steeds een steek. Helaas valt pestgedrag niet alleen onder de leeftijden 12-18, maar komt het ook nog steeds voor op de werkvloer. In deze blog neem ik je mee rondom het thema pesten, psychologische onveiligheid en wat jouw rol daarin is als leider. 

Hoe vaak komt pesten op de werkvloer voor?

In opdracht van het ministerie van SZW heeft TNO alle cijfers rond ongewenst gedrag op het werk op een rij gezet en de resultaten vind ik schokkend. 1 op de 6 werknemers wordt gepest, gediscrimineerd of geïntimideerd. Ongewenst gedrag in combinatie met een hoge werkdruk verdubbelt de kans op burnout klachten. Gemiddeld neemt een slachtoffer van pesten 7 extra verzuimdagen op. De kosten hiervoor zijn 1,7 miljard euro. Dat is flink! Daar komt bij dat dit dus volledig voorkomen had worden als er geen sprake was van gepest, gedoe en onveiligheid binnen het team of de organisatie. Naast het bizarre bedrag heeft het ook nog gevolgen voor de psychologische veiligheid binnen een organisatie en vermindert het de sfeer, betrokken en productiviteit. Pesten heeft dus grote gevolgen. 

 Wat zijn situaties binnen organisaties die de kans op pesten verhogen? 

Kan veel gedoe voorkomen worden binnen teams? JA! Daar ben ik echt van overtuigd. Kan gepest voorkomen worden binnen teams/organisaties? Daar durf ik minder zwart/wit ja op te antwoorden. Wel ben ik overtuigd dat er situaties zijn binnen organisaties die de kans op pesten verhogen en waar je als leider dus alert op moet zijn. Hieronder schets ik een aantal situaties:

• Een leidinggevende die wegkijkt, moeilijk benaderbaar en de gesprekken die moed vragen uit de weggaat. (Meer over de rol van de leider verderop in deze blog.)
• Een organisatie die de nadrukt legt op status, posities, resultaten, winst en presteren. 
• Zodra er sprake is van bezuinigingen en reorganisaties is er meer kans op pesten en onderling gedoe, omdat er sprake is van angst en onzekerheid. 
• Als een werknemer zich terecht of onterecht bedreigd voelt in zijn of haar rol binnen de organisatie. 

Wat is mijn rol als leider rond pesten en gedoe in teams?  

Mooie en belangrijke vraag! Laat ik beginnen met wat je niet  moet doen en dat is wegkijken. Net doen alsof er niet gepest of buitengesloten wordt is geen optie in mijn optiek. Je bent leidinggevende geworden en daar horen bepaalde verantwoordelijkheden  en bepaald gedrag bij. Wegkijken hoort daar dus niet bij. Maar wat dan wel? Yes, laten we de focus leggen op wat je wel  kunt doen als leider om de pyschologische veiligheid te laten groeien in jouw team of organisatie en dat doe ik aan de hand van de vier situaties die de kans op pesten vergroten.

Wat is jouw rol als leider in deze situatie? 

• Een organisatie die de nadrukt legt op status, posities, resultaten, winst en presteren. 

Als dit organisatiebreed speelt heb je niet overal invloed op. Jouw directe invloed zit 'm in jouw team en in het MT. Ga binnen het MT of de directie waar je onderdeel van bent het gesprek hierover aan en luister naar elkaars verhalen. Stel elkaar vragen als: Waarom leggen wij de nadruk zo op status, positie, resultaten, winst en presteren? Wat levert dat ons op waar we trots op zijn? Wat levert dat ons op qua gedrag bij collega's dat we minder goed vinden? Hoe zou het anders kunnen? 

Als leidinggevende heb je direct invloed op jouw team. Zorg dat je veel complimenten uitdeelt die zowel op het resultaat als op de persoon en het proces gericht zijn. Als er een  mijlpaal of target bereikt is stel vragen over hoe het bereikt is (proces en samenwerken). Wat ging er goed, wat ging er niet goed? Wat nemen ze mee in een volgend project? Wat ging er goed in de samenwerking? Wat kan beter? 

Nog een belangrijke tip: deel zelf af en toe een fout die je hebt gemaakt. Stel je kwetsbaar op en als je iets spannend vindt, deel dit door het eerlijk te zeggen tijdens een vergadering in plaats van je 'groot houden'. 

• Zodra er sprake is van bezuinigingen en reorganisaties is er meer kans op pesten en onderling gedoe, omdat er sprake is van angst en onzekerheid. 

Zodra er sprake is van bezuinigingen en eventuele reorganisaties binnen jouw team of de  hele organisatie dan kun je er vanuit gaan dat er angst en onzekerheid leeft onder de mensen. Aan jou de taak om het gesprek te leiden waarin deze angst en onzekerheid geuit kunnen en mogen worden. Geef eerlijk antwoord op de vragen die er leven onder de werknemers en als je dingen niet kan delen vanuit bijv. het MT, wees hier dan eerlijk in en blijf delen wat je wel kan delen. 

• Als een werknemer zich terecht of onterecht bedreigd voelt in zijn of haar rol binnen de organisatie. 

Veel kan voorkomen worden door eerlijk en helder te communiceren als leider. Als een werknemer zich bedreigd voelt (terecht of onterecht maakt nu even niet uit) dan durf ik er geld op in te zetten dat er geen goed gesprek is geweest met wat jij als leider van de werknemer vindt en verwacht. Als elk teamlid goed weet dat je trots op hem of haar bent, blij dat hij of zij in jouw team zit en als iedereen weet wat jij van ze verwacht dan is er minder kans op pesten, want iedereen voelt zich gehoord, gewaardeerd en weet waar hij of zij staat. Als je niet tevreden bent over het functioneren van een teamlid en hij voelt zich terecht bedreigd, wees ook dan eerlijk en duidelijk over wat je van hem/haar vindt en verwacht. Biedt ook perspectief en benoem de gevoelens zoals angst, boosheid, onzekerheid die erbij komen kijken. 

• Een leidinggevende die wegkijkt, moeilijk benaderbaar en de gesprekken die moed vragen uit de weggaat.

In de voorbeelden hierboven merk je aan alles dat je als leider een belangrijke rol en verantwoordelijkheid hebt rondom het creëren van psychologische veiligheid zodat er geen ruimte is voor pesten. Als er dan sprake is van (beginnend) pestgedrag, dan is het aan jou om dit gelijk aan te kaarten, op tafel te leggen, te bespreken en helderheid te geven in wat er wel en niet kan binnen jouw team. Kijk dus niet weg, maar neem je rol serieus en ga het gesprek aan. Eng? Ja. Vraag dit moed? Ja. Nodig? Broodnodig! 1 op de 6 werknemers is er 1 op de 6 te veel. 

Wil jij de leider zijn die serieus aan de slag gaat met psychologische veiligheid in jouw team? 

Wil je meer zicht krijgen op de onderstromen in je organisatie? De inefficiënte patronen in communicatie, leidinggeven en samenwerking ontdekken? De potentiële gevaren in kaart te brengen om gedoe en gepest op de werkvloer te voorkomen? Om uiteindelijk te werken aan een betrokken, gezond en psychologisch veilig team? Dan heb ik hét leiderschapsprogramma voor jou waarin module 4 bestaat uit 'de 3 succesfactoren om vertrouwen te bouwen'! Door aan deze 3 factoren te werken, zul je zien dat het vertrouwen wordt gebouwd in jouw team en er minder gedoe is! Welke leider wil dat nou niet?! 

Klik hier om naar het Lead& Learn Leiderschapsprogramma te gaan!